Een erfenis van heilig hout
De neerslag van het teruggevonden kruis in tekst en beeld tijdens de Middeleeuwen
Barbara Baert
Aan het einde van de vierde eeuw ontstond de overtuiging dat het kruis van Christus was teruggevonden door Helena, de moeder van Constantijn. Het was het begin van de verspreiding van ontelbare houtsplinters en van een grillige legendevorming die de gehele Middeleeuwen zou overspannen. En waar hout is, was eertijds een boom. Kon het kruis van Christus niet alleen vervaardigd zijn uit de edelste houtsoort, de levensboom? Zo werd in de twaalfde eeuw de bijbelse biografie van het kruishout ontwikkeld, waarin Seth, Salomon en de koningin van Saba een bijzondere rol speelden.
Een erfenis van heilig hout reconstrueert de West-Europese literaire en iconografische tradities die zich rond het kruishout hebben gevormd. Barbara Baert (1967) legt het volledig parcours af: de eerste getuigenissen in Jeruzalem, de prille visuele antwoorden in de Karolingische ateliers, de byzantijnse reliekhouders, tot en met de laatmiddeleeuwse retabels in de West-Europese collecties. De studie otsluit bovendien vijftiende-eeuwse monumentale cycli in Duitse en Itlaiaanse kerken, die tot op heden onbekend waren.
Wie de weg mee aflegt, stapt in de voetsporen van de reliekencultus, de kruistochten en de pelgrimages, de diplomatieke betrekkingen met het Oosten, de rol van de bedelorden aan het einde van de Middeleeuwen, enz. Want is het levenshout de drager van het middeleeuwse geheugen, dan legt Een erfenis van heilig hout de jaarringen bloot van vijftien eeuwen denkbeelden.
Hoofdstuk I
Helena en de joden. De legende van de kruisvinding
Constantijn de Grote, het kruis en de Kruisvinding
De Judas Cyriacus-legende
Hoofdstuk II
De Kruisvinding in de Karolingische en Romaanse kunst
De iconografische wortels. Identiteit en verscheidenheid
Het Maas- en Rijnland tijdens de 12de eeuw
Ontplooiing en verrijking
Hoofdstuk III
Heraclitus en de Perzen. De legende van de Kruisverheffing
Exaltatio Crucis. Wereldbeelden in conflict
Heraclius als exemplum. Loci Sancti, kruistochten en pelgrimage
Hoofdstuk IV
De expansie van de Kruisvinding en de Kruisverheffing tijdens de late Middeleeuwen
De Legenda Aurea
Noord-Duitsland en de Duitse Orde. Tssen Tempzin en Marienwerder
Zuid-Duitsland en het Donau-bekken. Nürnberg, de staatsinsignes en nieuwe iconografische formules
De Nederlanden. Een periferie?Hoofdstuk V
Van het paradijs naar Golgotha. De legende van het kruishout
Tussen typologia en narratio
Seth of de terugkeer naar het paradijs
De koningin van Saba of de sibille en het kruishout
Hoofdstuk VI
De monumentale programma's van de Kruislegende in Italië, Duitsland en Zwitserland (1388-ca 1495)
De Italiaanse context. traditie en innovatie
Ten noorden van de Alpen. Vergeten en verscheiden
Uitgeleide
Synthese. Een erfenis van heilig hout
Synthese. A Heritage of Holy Wood
Bibliografische lijst
Platenlijst
Figurenlijst
Verantwoording platen
Register
Format: Edited volume - free ebook - PDF
Size: 240 × 160 mm
475 pages
ISBN: 9789058671127
Publication: June 26, 2001
Series: Symbolae Facultatis Litterarum Lovaniensis - Series B 22
Languages: Dutch; Flemish
Stock item number: 45758
Download: https://books.google.be/books?id=mHPI5afv4zsC&printsec=frontcover&hl=nl&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
Barbara Baert is Professor in Medieval Art and Iconology at the Katholieke Universiteit Leuven. She is the founder of the Iconology Research Group, Leuven-Utrecht ( www.iconologyresearchgroup.org).